[Roman sypăkĕ]
"Hĕr cuhne hĕrĕh" teni mĕne pĕlternine văl şirĕm vişşe kajsan tin ănlancĕ.
Jalhuşalăh institucĕ pĕterse, diplom ilnĕ Jegor Jegorov kanikkulsence kolhhosra lajăh ĕşlenĕshĕn kanmalli şurta kajma ikĕ ernelĕh putt’ofkă ilcĕ.
Părahutran jălăm şyranne ansa julsanah tĕlĕncĕ văl: Mĕn cuhlĕ kanma kileken! Purincen ytla - şamrăksem. Tata purte unran shukăl’reh tumlannă pek tujăncĕ ăna. Văl vara hăjĕn şipuşĕncen vătancĕ. Un şince shupkala puşlană kăvak kost’um. Urince spartsmensen rezin tĕplĕ pushmakĕ. Şapah Jakur aptramĕ-ha. Ăna ta tămran jăvalasa, hĕvelpe tipĕtse tuman. Jashtaka kĕletke, hulpuşşi şinelle kătralansa anakan hura şüş, şăltăr pek şunsa tărakan măşăr kuş, sikse vĕreken şăra jun, iksĕlmi havaslăh. Urăh mĕn kirlĕ tata jash şynna! Kĕsje tĕpĕ jakarah, tetĕr-i? Saltakpa stutent pujanni hăşan pulnă-i văl?
Hăjărlă şulpala tăvalla, kanu şurcĕ jennelle, utakan şamrăksem husshince Jakur pitĕ janăravlă saslă hĕre asărharĕ. Leşĕ, pĕr alline pĕcĕk cămatan, teprine şühe kăvak plaş huşlatsa tytnăsker, şüşe hulli jevĕr avkalansa pyrat’. Hura şivĕtĕ pilĕk taran usănnă, shăratsa kălarnă pek jărăs urisem păhăr tĕslĕn kurănaşşĕ. Havaslă ushkăn şavlăn kulsa jană cuh şav hĕr sassi jĕs shănkăravla janărasa kajat’. Cuna kătăklat’ "Ahăltatsa kulnă cuh şirĕp şyn ku temelle", - asa ilet Jakur poet jĕrkisene şav ilĕrtüllĕ sassa iltmesseren. Cĕrincen jăsht! kăna jĕppe tirnĕn tujănat’ ăna temsker. Yrattarat’ te, lăpkat’ te tĕlĕnmelle tujăm. Unpekkine haliccen tüsse kurmanccĕ-ha Jakur. Shăp pĕr erne ajakran kăna sănarĕ şav pikene hăjusăr stutent. Ăşta unta ciper hĕr şyvăhne pyma! Hirĕş păhma ta vătanmalla. Un tavra ci mattur kaccăsem javăşaşşĕ. Pĕri teprincen hühĕmreh.
Ancah hĕr temshĕn-şke pĕrinpe te şyvăh tuslashmarĕ. Maltanhi kaş văl respuplikkări pallă agronompa tashlarĕ. Ikkĕshĕ te pĕr-pĕrinshĕn şuralnă, tanlă, kilĕshüllĕ măshăr temelle pek ĕntĕ. Jakur vĕsem şine pĕr savănsa, pĕr ămsansa păhsa tăcĕ. Inşe-ha unăn şav agronoma şitessi! Leshĕ şĕnĕ sortlă tyră aksa üsternĕ, pysăk tuhăşlă tyrpul tusa ilnĕ, capa tuhnă. Unăn hăjĕn hătlă kilĕ-şurcĕ, sacĕ, şămăl avtomasshini te pur ikken. Avlanman. Şakăn şincen Jakur şav kaşah iltse pĕlcĕ te pussheh hujhărsa ükrĕ. Hallĕhe văl hăjĕn şută malashlăhne ĕmĕtleneken cuhăn stutent kăna-ha...
Ancah ciperkke şav teri mattur kacca ta tirkerĕ pulas. Tem kilĕshmerĕ ĕntĕ ăna? Tepĕr kaşhine văl şĕrĕpeh urăhhipe tashlarĕ. Jakur klupra ănsărtran şav kaccăpa pallashrĕ. Rajonta purincen mala tuhnă traktorist ikken văl, pĕltĕr ortĕn ilme tivĕşlĕ pulnă. Şapah pajan pitĕ salhullă, kunĕpeh klupra haşat-shurnal vulanşi pulsa larat’ jultashĕsem umne tuhma ta vătanat’ ciperkke ăna ta părahăş tună mĕn.
Vişşĕmĕsh kaşhine şav asamăş-pike capa tuhnă şamrăk “dojar”pa taşlarĕ. Tăvattămĕsh kaşhine-kalleh urăhhipe... pillĕkmĕsh kaşhine... mĕnle tĕlĕntermĕsh hĕr pulcĕ ku, pĕr kaccă ăna kilĕshmest? Nikama ta hăj şyvăhne jamast’ văl. Şakă pirĕn Jakura savăntarat’ te, shiklenteret te nivushlĕ vara un kămălne nikam ta şavărajmĕ? Je unăn tahşanah kilĕshternĕ kacci pur-i?
Pillĕkmĕsh kaşhine!.. pirĕn Jakura kĕtmen telej şavrănsa şitrĕ. Văl tashă ploşşatkin karlăkĕ şumne pyrsa tajannăccĕ şeş, tahăshĕ ăna jatran cĕncĕ.
- Jura! Jegorov! - iltĕnse kajrĕ cărălti sasă.
Jakur un jenelle şavrăncĕ te jalhuşalăh institucĕn “studentk”ine, jalan havaslă şüreken Fen’ă Puklakkovăna, kurah kajrĕ. Leshĕ, ahal’ te sarlaka tutine hălharan hălha taran sarsa, kulkalasa tăra parat’. Savănnă kaccă un patne ytkănasshănccĕ-tapranajmarĕ. Fen’ăpa junashar, unpa alla allăn tytănsa, hajhi ciperkke tărat’
- Văt kaccă te şavna! Hĕrsene uttarat’ hăj şuhrăm jupi jevĕr, vyrăntan ta huskalmast’, - terĕ jankamas Fen’ă, pallaman ciperkkene Jakur umne şavătsa pyrsa. - pallashăr, Mil’ă, ku pirĕn pulas caplă ucconăj Jegor Jegorov. Casah ak un şincen pĕtĕm respublika, pĕtĕm şĕrshyv iltĕ. Ham epĕ kunta pĕr kunlăh kanma kiltĕm, - pakăltatma carănmarĕ ahărma şăvar.
- Pulas ucconăj?! Oj, mĕn teri cys syrĕnpe pallashma! - terĕ ăna acashlakan sassipe Mil’ă unăn parhhăt jevĕr şemşen kurănakan pysăk kuşĕsem kaccă şine ăsshăn păhrĕş, jĕrĕlce pek tuti jăl kulcĕ. Jakur hytă imennipe tarlasa kajrĕ.
Şav kaşhine Mil’ă şĕrĕpeh unpa tashlarĕ, un hyşşăn külĕ hĕrrinci sak şince numajccen kalaşsa larcĕ. Ytarajmi yră tĕlĕkri pek tujrĕ hăjne telejlĕ kaccă. Mĕn teri ăshă kămăllă, mĕn teri şepĕş te ciper kurăncĕ şav sehetsence ăna Mil’ă! Hĕr un şumne ănsărtran pek vĕri hulĕpe sĕrtĕnmesseren văl pĕtĕm üt-pĕvĕ tărăh vĕri jun yrrăn sărăltatsa cupnine tujrĕ. Ej, ytarajmi samant! Mĕnshĕn esĕ
Ĕmĕr tărsshipeh pymastăn-shi?
Jalhuşalăh institucĕ pĕterse, diplom ilnĕ Jegor Jegorov kanikkulsence kolhhosra lajăh ĕşlenĕshĕn kanmalli şurta kajma ikĕ ernelĕh putt’ofkă ilcĕ.
Părahutran jălăm şyranne ansa julsanah tĕlĕncĕ văl: Mĕn cuhlĕ kanma kileken! Purincen ytla - şamrăksem. Tata purte unran shukăl’reh tumlannă pek tujăncĕ ăna. Văl vara hăjĕn şipuşĕncen vătancĕ. Un şince shupkala puşlană kăvak kost’um. Urince spartsmensen rezin tĕplĕ pushmakĕ. Şapah Jakur aptramĕ-ha. Ăna ta tămran jăvalasa, hĕvelpe tipĕtse tuman. Jashtaka kĕletke, hulpuşşi şinelle kătralansa anakan hura şüş, şăltăr pek şunsa tărakan măşăr kuş, sikse vĕreken şăra jun, iksĕlmi havaslăh. Urăh mĕn kirlĕ tata jash şynna! Kĕsje tĕpĕ jakarah, tetĕr-i? Saltakpa stutent pujanni hăşan pulnă-i văl?
Hăjărlă şulpala tăvalla, kanu şurcĕ jennelle, utakan şamrăksem husshince Jakur pitĕ janăravlă saslă hĕre asărharĕ. Leşĕ, pĕr alline pĕcĕk cămatan, teprine şühe kăvak plaş huşlatsa tytnăsker, şüşe hulli jevĕr avkalansa pyrat’. Hura şivĕtĕ pilĕk taran usănnă, shăratsa kălarnă pek jărăs urisem păhăr tĕslĕn kurănaşşĕ. Havaslă ushkăn şavlăn kulsa jană cuh şav hĕr sassi jĕs shănkăravla janărasa kajat’. Cuna kătăklat’ "Ahăltatsa kulnă cuh şirĕp şyn ku temelle", - asa ilet Jakur poet jĕrkisene şav ilĕrtüllĕ sassa iltmesseren. Cĕrincen jăsht! kăna jĕppe tirnĕn tujănat’ ăna temsker. Yrattarat’ te, lăpkat’ te tĕlĕnmelle tujăm. Unpekkine haliccen tüsse kurmanccĕ-ha Jakur. Shăp pĕr erne ajakran kăna sănarĕ şav pikene hăjusăr stutent. Ăşta unta ciper hĕr şyvăhne pyma! Hirĕş păhma ta vătanmalla. Un tavra ci mattur kaccăsem javăşaşşĕ. Pĕri teprincen hühĕmreh.
Ancah hĕr temshĕn-şke pĕrinpe te şyvăh tuslashmarĕ. Maltanhi kaş văl respuplikkări pallă agronompa tashlarĕ. Ikkĕshĕ te pĕr-pĕrinshĕn şuralnă, tanlă, kilĕshüllĕ măshăr temelle pek ĕntĕ. Jakur vĕsem şine pĕr savănsa, pĕr ămsansa păhsa tăcĕ. Inşe-ha unăn şav agronoma şitessi! Leshĕ şĕnĕ sortlă tyră aksa üsternĕ, pysăk tuhăşlă tyrpul tusa ilnĕ, capa tuhnă. Unăn hăjĕn hătlă kilĕ-şurcĕ, sacĕ, şămăl avtomasshini te pur ikken. Avlanman. Şakăn şincen Jakur şav kaşah iltse pĕlcĕ te pussheh hujhărsa ükrĕ. Hallĕhe văl hăjĕn şută malashlăhne ĕmĕtleneken cuhăn stutent kăna-ha...
Ancah ciperkke şav teri mattur kacca ta tirkerĕ pulas. Tem kilĕshmerĕ ĕntĕ ăna? Tepĕr kaşhine văl şĕrĕpeh urăhhipe tashlarĕ. Jakur klupra ănsărtran şav kaccăpa pallashrĕ. Rajonta purincen mala tuhnă traktorist ikken văl, pĕltĕr ortĕn ilme tivĕşlĕ pulnă. Şapah pajan pitĕ salhullă, kunĕpeh klupra haşat-shurnal vulanşi pulsa larat’ jultashĕsem umne tuhma ta vătanat’ ciperkke ăna ta părahăş tună mĕn.
- “Ulăhra”, P’ottăr Sisof, 1957 (Căvash Patshalăh Üner Musejĕ)
Vişşĕmĕsh kaşhine şav asamăş-pike capa tuhnă şamrăk “dojar”pa taşlarĕ. Tăvattămĕsh kaşhine-kalleh urăhhipe... pillĕkmĕsh kaşhine... mĕnle tĕlĕntermĕsh hĕr pulcĕ ku, pĕr kaccă ăna kilĕshmest? Nikama ta hăj şyvăhne jamast’ văl. Şakă pirĕn Jakura savăntarat’ te, shiklenteret te nivushlĕ vara un kămălne nikam ta şavărajmĕ? Je unăn tahşanah kilĕshternĕ kacci pur-i?
Pillĕkmĕsh kaşhine!.. pirĕn Jakura kĕtmen telej şavrănsa şitrĕ. Văl tashă ploşşatkin karlăkĕ şumne pyrsa tajannăccĕ şeş, tahăshĕ ăna jatran cĕncĕ.
- Jura! Jegorov! - iltĕnse kajrĕ cărălti sasă.
Jakur un jenelle şavrăncĕ te jalhuşalăh institucĕn “studentk”ine, jalan havaslă şüreken Fen’ă Puklakkovăna, kurah kajrĕ. Leshĕ, ahal’ te sarlaka tutine hălharan hălha taran sarsa, kulkalasa tăra parat’. Savănnă kaccă un patne ytkănasshănccĕ-tapranajmarĕ. Fen’ăpa junashar, unpa alla allăn tytănsa, hajhi ciperkke tărat’
- Văt kaccă te şavna! Hĕrsene uttarat’ hăj şuhrăm jupi jevĕr, vyrăntan ta huskalmast’, - terĕ jankamas Fen’ă, pallaman ciperkkene Jakur umne şavătsa pyrsa. - pallashăr, Mil’ă, ku pirĕn pulas caplă ucconăj Jegor Jegorov. Casah ak un şincen pĕtĕm respublika, pĕtĕm şĕrshyv iltĕ. Ham epĕ kunta pĕr kunlăh kanma kiltĕm, - pakăltatma carănmarĕ ahărma şăvar.
- Pulas ucconăj?! Oj, mĕn teri cys syrĕnpe pallashma! - terĕ ăna acashlakan sassipe Mil’ă unăn parhhăt jevĕr şemşen kurănakan pysăk kuşĕsem kaccă şine ăsshăn păhrĕş, jĕrĕlce pek tuti jăl kulcĕ. Jakur hytă imennipe tarlasa kajrĕ.
Şav kaşhine Mil’ă şĕrĕpeh unpa tashlarĕ, un hyşşăn külĕ hĕrrinci sak şince numajccen kalaşsa larcĕ. Ytarajmi yră tĕlĕkri pek tujrĕ hăjne telejlĕ kaccă. Mĕn teri ăshă kămăllă, mĕn teri şepĕş te ciper kurăncĕ şav sehetsence ăna Mil’ă! Hĕr un şumne ănsărtran pek vĕri hulĕpe sĕrtĕnmesseren văl pĕtĕm üt-pĕvĕ tărăh vĕri jun yrrăn sărăltatsa cupnine tujrĕ. Ej, ytarajmi samant! Mĕnshĕn esĕ
Ĕmĕr tărsshipeh pymastăn-shi?
