Управлăх кĕлли. Уша кĕлли ][ Халăх пултарулăхĕ / Halăh pultarulăhĕ

***
Эй, Турă! Ху çаврунтан ан кăларсам пире.
Хăвăн чĕлхÿ çинчи сăмахсене калаттар. Сиплевçĕ сип сĕткенĕллĕ курăк-сене пĕлнĕ пек, этем чунне сиплекен сăмахсене вĕрент. Кун каçа йывăçа та пулин ăшă сăмах калаттар. Ырă шухăшăм ырă сăмаха çаврăнтăр: ырă сăмах ырă тĕнче тăвать, усал сăмах усал тĕнче тăвать. Хам çынсенчен мĕн кĕтнине çынсене сунма вĕрент. Çак пурнăçра йăлтах çаврăнуллă, çăкăр-тăвар хире-хирĕç. Емĕтсĕр ĕмĕтсене шухăша ан кĕрт: ывăçа кĕменни пÿрне хушшипе юхĕ. Хама ырă суннă çыннăн ятне ырăпа асăнтар: асăнса пурăн-сан этем ĕмĕр-ĕмĕр вилĕмсĕр. Тăван çĕр çине тапса тухнă курăк сассинче пирĕнтен уйрăлса кайнă тăвансен сассине илтме вĕрент — çут çанталăкпа этем пĕр тĕвĕре пулнине манма ан пар. Çул тăваткăлне çитсен чарăнса тăмалăх тÿсĕм пар. Ывăл-хĕрĕме хăйсем çут тĕнчене килнĕ çул сăваплăхне хисеплеме вĕрент: амăшне сума сăваканăн чунĕ те, алли те таса пулĕ. Ама çулпа килнине ама çулпа çÿрет, аçа пулса килнине аçа çулпах çÿрет.
Чăваш пулса хĕвеле пуç тайма, çут çанталăк вăрттăнлăхĕсене ăнланма, шалти тĕнчене — çынлăха — упрама вĕрент. Чăваш пулса юлма вĕрент.
Чăваш пĕтсен — тĕнче пĕтет.
Эй, Турă! Тĕнчене пĕтме ан пар, этеме упра, çут çанталăка упра, тăван чĕлхене упрама пулăш.

Уша юпи çине кил çурти лартсан калакан кĕлĕсем
***
Килĕм-çуртăм, вутăм-кăварăм, выльăхăм-чĕрлĕхĕм лайăх тăтăр; çула тухсан çула савăнтар, киле килсен киле савăнтар. Ку çуртана кил пуçне лартатпăр.

***
Эй, Турă, Тур папай, мана тăшмана çĕнме вăй пар. Тăшман айне пул-ма ирĕке ан яр мана. Мана тăшмана хирĕç тăма çăмăллăх-канлĕх пар, тăшмана çĕнме, Турă, пулăш мана.

***
Эпĕ çылăха кĕтĕм пулсан, эй, Турă, Тур папай, эпĕ çылăха кĕтĕм пуль, ытлашши калаçса çылăха кĕтĕм пуль, вăрă вăрласа çылăха кĕтĕм пуль, кирлĕ-кирлĕ мар çынпа усал калаçрăм пуль. Мĕнле пулсан та каç-ар мана, хĕн-асап ан пар, çăмăллăх парса тăр. Эй, Турă, Тур папай, ан пăрах мана, эпĕ те Тур ачи, Турă, çăл. Пули-пулми çынпа ан хутшăнтар, ан вăрçтар. Кирлĕ-кирлĕ мар усал çын çумне ан яр.