(ЧӐВАШ ХАЛӐХ ЮМАХӖ)
Пĕр карчăкпа старик пурăннă тет. Вĕсен Иван ятлă ачи пулнă тет. Карчăкпа старик кил хушшинче ĕçлеççĕ тет. Иван шавах сунара çÿрет тет. Карчăкĕ яланах:
— Старик, Ивана авлантарасчĕ, мана пулăшакан çук. Виличчен ачи-пăчине курса юласчĕ, — тесе калать тет.
Пĕрре çапла Иван сунара кайма пуç-тарăнчĕ тет. Ашшĕ калать тет кăна:
— Ачам, эсĕ çамрăк мар ĕнтĕ, аннÿ авлантарасшăн сана. Сунара çÿренĕ чух-не ху валли арăм тума пĕр-пĕр хуркайăк тытса килместĕн-и?
Иван тухса кайрĕ тет хире. Пĕр карта хуркайăк вĕçсе пырать тет. Иван пĕрне персе ÿкерчĕ тет, килне илсе таврăнчĕ тет. Амăшĕ вут чĕртсе ячĕ тет, унтан хур-кайăка тытрĕ тет те çунаттисене çунтар-са ячĕ тет. Хай хуркайăк хуп-хура арăм пулса тăчĕ тет.
Ирхине çĕнĕ çын икĕ витрепе çырмана шыв ăсма кайрĕ тет. Пĕр карта хуркайăк вĕçсе пырать тет. Альтука курчĕç тет те: Атя, Альтук, киле, Аçу килчĕ пасартан, Кулачă-пĕремĕк илсе, -тесе чĕнеççĕ тет.
Пырăттăм та — пыраймăп: Хурăн вутти хучĕç те
Хур-çуната çунтарчĕç, Вĕрене вутти хучĕç те Вĕр-çуната çунтарчĕç, -тесе йĕрет тет Альтук.
Хуркайăксем Альтука пурте пĕрер тĕк татса пачĕç тет. Альтук тĕкĕсене хул хуш-шине, кĕпи айне хĕстерчĕ тет те, витри-сене йăтса, килне таврăнчĕ тет. Хунямăшĕ:
— Мĕнле вăрах çÿрерĕн? — тесе ка-лать тет.
— Çăл патĕнче çын нумайччĕ, — терĕ тет кинĕ.
Иккĕмĕш кун Альтук каллех шыв ăсма кайрĕ тет. Каллех пĕр карта хуркайăк вĕçсе пырать тет.
Атя, Алътук, киле, Аçу килчĕ пасартан, Кулачă-пĕремĕк илсе, — тесе юрласа чĕнеççĕ тет Альтука хăйсем-пе пĕрле.
Пырăттăм та — пыраймăп: Хурăн вутти хучĕç те Хур-çуната çунтарчĕç, Вĕрене вутти хучĕç те Вĕр-çуната çунтарчĕç, -тесе хурланса йĕрет тет Альтук.
Хуркайăксем каллех пĕрер тĕк татса пăрахрĕç тет. Альтук кусене те хул хуш-шине, кĕпи айне хĕстерчĕ тет те, витри-сене йăтса, килне таврăнчĕ тет.
— Епле вăрах çÿрерĕн? — тесе калать тет хунямăшĕ.
— Çăл патĕнче çын нумайччĕ, часах ăсаймарăм, — тесе калать тет кинĕ.
Ӗнтĕ пĕр ик-виç çул та иртрĕ тет. Иван-па Альтукăн ача та çуралнă тет. Çапах та Альтук хăй килне манаймасть тет.
Пĕрре çапла Альтук татах шыв ăсма каять тет. Каллех пĕр карта хуркайăк вĕçсе пырать тет. Альтука курчĕç тет те: Атя, Алыпук, киле, Аçу килчĕ пасартан, Кулачă-пĕремĕк илсе, — тесе юрлаççĕ тет.
Пырăттăм та — пыраймăп: Хурăн вутти хучĕç те Хур-çуната çунтарчĕç, Вĕрене вутти хучĕç те Вĕр-çуната çунтарчĕç, — тесе юрласа йĕрет тет Альтук.
Каллех пурте пĕрер тĕк татса пăрах-рĕç тет. Альтук мĕнпур тĕкне пĕр çĕре пухрĕ тет те, çунатсем туса, хулпуç-çийĕсем çумне çыпăçтарчĕ тет. Унтан сикрĕ тет те юлташĕсемпе вĕçрĕ кайрĕ тет.
Килĕнче кĕтеççĕ-кĕтеççĕ тет шыва кайнă çынна — çук тет. Тÿсеймесĕр хунямăшĕ çырмана анса пăхать тет: каçма патĕнче витрисем анчах лараççĕ тет, кинĕ çук тет. Чĕнет-чĕнет тет кинне — ниçта та çук тет. Тупаймасăрах таврăнчĕ тет вара. Килĕнче
ачи макăрать тет. Шухăшласан-шухăш-ласан, хуйхăрсан-хуйхăрсан кайрĕç тет каллех кинне шырама: старикки те шырать тет, карчăкĕ те шырать тет. Кашни тĕл пулан çынран:
— Пирĕн кине курмарăр-и? — тесе ыйтаççĕ тет.
Иван та тухса кайрĕ тет арăмне шырама. Шырарĕç-шырарĕç тет, çук, тупаймарĕç тет. Аптăранă енне вара шырама та пăрахрĕç тет.
Нумай пурăнаççĕ-и, сахал пурă-наççĕ-и — пĕр ир хай Иван-сен пÿрчĕ тăррине хуркайăк пырса ларнă тет. Ачи сăпкара йĕрмĕшсе выртать тет.
Санăн куçу хупăнинччĕ, Манăн куççуль тăкăнминччĕ! -тесе юрласа ячĕ тет хуркайăк. Карчăкĕ тухрĕ тет те:
— Кшуй, кшуй! Мĕнле кайăк юрлать кунта? — тесе хăвала пуçларĕ тет.
Хуркайăк кăшт аяккалла вĕçсе ларчĕ тет. Карчăк кĕрсен, каллех пÿрт тăррине пырса ларчĕ тет. Хуркайăк каллех юрласа ячĕ тет:
Санăн куçу хупăнинччĕ, Манăн куççуль тăкăнминччĕ! — тесе калать тет.
Старикки тухрĕ тет.
— Кшуй! кшуй! Мĕнле кайăк юр-лать кунта? — тесе калать тет.
Хуркайăк кăшт аяккинелле вĕçсе ларчĕ тет. Старик кĕрсен, каллех пÿрт тăррине пырса ларчĕ тет. Каллех юрлать тет:
Санăн куçу хупăнинччĕ, Манăн куççуль тăкăнминччĕ! -тесе калать тет.
Ачи шав макăрать тет. Хуркайăк чунĕ тÿсеймерĕ тет, пусма çине вĕçсе ларчĕ тет, унтан пăлтăра кĕчĕ тет. Пÿрт алăкĕ уçă тет. Вĕçрĕ кĕчĕ тет хуркайăк пÿрте, сăпка пĕкечи çине пырса ларчĕ тет.
Иван çăпата туса ларать тет. Хур-кайăка курсанах, часрах çăпатине ывăтса ячĕ тет те пÿрт алăкне хупса хучĕ тет. Каллех вут чĕртсе ячĕç тет. Хуркайăка тытса, çунаттисене çун-тарса ячĕç тет, хуп-хура арăм пулса тăчĕ тет.
Иванпа арăмĕ халичченех савăнса пурăнаççĕ. Альтук ниçта та тарма шухăшламасть ĕнтĕ.
